Στήκετε, και κρατείτε τας παραδόσεις…* (Με αφορμή τις ημέρες του Πάσχα)

Έχω τη γνώμη πως δεν υπάρχει λόγος να ασχοληθώ επισταμένως, παρά μόνον ακροθιγώς με την εκκλησιαστική παράδοση. Εξ άλλου  το θέμα είναι μεγάλο και σ’ αυτό υπάρχουν καταλληλότεροι από τη μετριότητα μου. Ωστόσο θέλω απλά να σημειώσω γενικά πως: παράδοση θεωρείται η προφορική ή και η γραπτή μεταβίβαση πληροφοριών ή και δραστηριοτήτων (π.χ τέχνη), γνώσεων, ιδεών, ηθών και εθίμων ενός λαού και εν προκειμένω τού Ελληνικού (βλ. λξκ. Βασικών Εννοιών).

Αναφερόμενοι όμως στην εκκλησία να πούμε, πως, ως παράδοση νοούνται όλα όσα έχουμε, όπου συμπεριλαμβάνονται όχι μόνο τα γραπτά κείμενα, αλλά και ότι υπάρχει εκ του προφορικού λόγου, που μεταδόθηκε σε ’μας από γενιά σε γενιά.

Επομένως, παράδοση μπορεί να θεωρηθεί το θησαυροφυλάκιο που φυλάγει όχι μόνο την ψυχή του λαού αλλά και του έθνους. Αυτή είναι ο ζωοποιός μύθος που αιώνια τώρα μεταμορφώνει αλλά και σταθεροποιεί τον άνθρωπο πάνω στη γή∙ και ως παρελθόν μάς δημιουργεί την ταυτότητα του παρόντος και αποτελεί το συνεκτικό στοιχείο του λαού μιάς χώρας. Παράλληλα όμως είναι και διαφοροποιό στοιχείο σε σχέση με άλλες χώρες και λαούς.

Οι παραδόσεις έχουν ξεχωριστή αφετηρία και κάθε μια απ’ αυτές έχει εκτός από την αισθητική ή την περιστασιακή και –επί του προκειμένου- την ηθική αλλά και την γνωσιολογική της αξία. Εδώ η φαντασία αναπαράγει εικόνες ή και αναπολεί περιόδους και στιγμές «όπως τότε». Στις παραδόσεις αυτές είναι και τα έθιμα που συμβάλλουν, συμπληρώνουν αλλά και συνδέουν τις γενιές των ανθρώπων μεταξύ τους**.   Η σύνδεση αυτή επιπρόσθετα συμφιλιώνει το παρελθόν με το παρόν δίνοντας νόημα ακόμη και στο υπερφυσικό ως μια θαυμαστή κατασκευή που παράλληλα αποτελεί «ζώσα και συνεχώς βιούμενη πραγματικότητα».

Για να ζήσει όμως κανείς, πολύ δε περισσότερο να βιώσει την ζώσα αυτή πραγματικότητα, χρειάζεται βιωματική εμπειρία, όχι αγγαρεία (καταναγκαστική εργασία) που στην περίπτωσή μας αν γίνεται, αυτό δεν πρέπει να αποβλέπει στο θεαθήναι τοις ανθρώποις, αλλά να συμβάλλει ως λόγος ικανός, στην ιστορική επιβίωση παραδοσιακών εθίμων μέσα από «νόμιμους» δρόμους ιστορικής επιβίωσης και συνέχειας.

 Πρόσθετες αναγκαίες διευκρινιστικές σημειώσεις-επισημάνσεις

*…ας εδιδάχτειτε είτε δια λόγου (δηλ. προφορικώς) είτε δι’ επιστολής ημών (δηλ. γραπτώς) (Θεσ. β΄2,15).

Η Ιερά παράδοση με βάση την Αγία Γραφή, την Αποστολική παράδοση  αλλά και τη λατρευτική ζωή της εκκλησίας, ολοκληρώθηκε και συμπληρώθηκε τον 8^ο  αιώνα με την Οικουμενική Σύνοδο της Νίκαιας το 787 μ. Χ

Ως επισφράγιση της Ιεράς παραδόσεως έχουμε τα λόγια της 7^ης  Οικουμενικής Συνόδου που είναι καλό, αν όχι αναγκαίο, να γνωρίζουμε. Αυτά είναι: «Οι προφήται ως είδον, οι Απόστολοι ως εδίδαξαν, η Εκκλησία ως παρέλαβεν, οι Διδάσκαλοι ως εδογμάτισαν, η οικουμένη ως συμπεφώνηκεν…ο Χριστός ως εβράβευσεν, ούτω φρονούμεν, ούτω λαλούμεν, ούτω κηρύσσομεν…Αύτη η πίστης των Αποστόλων, αύτη η πίστις των Πατέρων, αύτη η πίστις των Ορθοδόξων, αύτη η πίστις την οικουμένην εστήριξε».

Θεωρώ γνωστό πως στα Ευαγγέλια και στα άλλα βιβλία της Κ. Διαθήκης δεν γράφτηκαν όλα όσα δίδαξε, είπε και έκανε ο Κύριος. Όπως γράφει ο ευαγγελιστής Ιωάννης, υπάρχουν ακόμη: «και άλλα πολλά όσα εποίησεν ο Ιησούς, άτινα εάν γράφηται καθ’ εν, ουδέ αυτόν οίμαι τον κόσμον χωρήσαι τα γραφόμενα βιβλία» (Ιωάν. κα΄25). Έτσι η άγραφτη αυτή παράδοση συστηματοποιήθηκε από τους Πατέρες της εκκλησίας και διατυπώθηκε γραπτώς στους κανόνες των Οικουμενικών Συνόδων.

Αλλά και ο γεωγράφος και περιηγητής Στράβων που απ’ ότι δείχνει η περίοδος της ζωής του (ως μεταβατικό στάδιο προς τον Χριστιανισμό [64 π.Χ- 24 μ.Χ]) σχετικά με την παράδοση αναφέρει (Γεωγραφικά, c, 19) «…και πρώτον ότι τους μύθους απεδέξαντο ουχ οι ποιηταί μόνον, αλλά και αι πόλεις πολύ περισσότερον και οι νομοθέται, του χρησίμου χάριν, βλάψαντες εις το φυσικόν πάθος του λογικού ζώου.»

**τέτοιες είναι το στόλισμα τού Επιταφίου με λουλούδια (που σημειωτέον προσφέρονταν από τους κατοίκους του χωριού για το στόλισμά του από τις νέες του χωριού), η περιφορά του στα χωριά και στις πόλεις, το «χτύπημα» των στασιδιών το Μ. Σάββατο δηλ. την πρώτη Ανάσταση που σύμφωνα με την παράδοση, η προτροπή του Χριστού στη Μητέρα Του ήταν: …και το Μεγάλο Σάββατο που θα χτυπούν οι πάγκες, τότε κι εσύ μανούλα μου να’χεις χαρές μεγάλες. Η φωτιά το βράδυ της Αναστάσεως, τα λαμπροκούλουρα, το άναμμα του καντηλιού από το φως της Ανάστασης, ακόμη και τα βαρελότα ή μπομπάκια, ή φυσέκια ή αρακαδάκια! κ.α που δυστυχώς χάθηκαν∙ όπως το «ξύπνημα- ειδοποίηση με το καμπανάκι» των πιστών από γειτονιά σε γειτονιά για να πάνε στην Ανάσταση. Όλα αυτά (αλλά και ότι επιβιώνει στην πάροδο του χρόνου) όπως και το έθιμο της μεταφοράς- λιτάνευσης τής εικόνας της Παναγίας της Ρουχουνιώτισσας την Δευτέρα του Πάσχα από το Ρουχούνι στο χωριό του Καταρράκτη με το παραδεδομένο τελετουργικό που «απαιτεί»  τη συμμετοχή του Επισκόπου-Δεσπότη, όπως παλαιότερα και στρατιωτικού αγήματος, καθώς και την επιστροφή της την τρίτη το πρωί από διαφορετική διαδρομή κάθε χρόνο στην πάλαι Ι. Μ Ρουχουνίου, αποτελούν θησαυρό που ζωοποιεί την ψυχή του λαού μας ως πηγή αστείρευτης ενέργειας.

Αφορμή για τα παραπάνω ήταν αν όχι η αναζήτηση ευθυνών, τουλάχιστον η επισήμανση της διαφαινόμενης  αδιαφορίας για την πιθανή απώλεια τοπικών εθίμων από «υπεύθυνους» & «αρμόδιους», οι οποίοι έχουν χρέος τουλάχιστο να συντηρήσουν «ως παρέλαβον» αδαπάνητον θυσαυρόν λαϊκού πλούτου.     

Τέλος να σημειώσω, πως, όσο η δύσκολη οικονομική συγκυρία επηρεάζει το εντυπωσιακό ίσως μέγεθος των εθίμων***, άλλο τόσο και περισσότερο οι υπεύθυνοι δεν πρέπει κατ’ ουδένα τρόπο να αδιαφορούν για τη διατήρησή τους, ενδιαφερόμενοι μόνο για τον άρτον και τη…δουλειά τους! Γιατί αυτή (η δουλειά) στην περίπτωσή μας, και όχι μόνο, σημαίνει πρώτιστα εργασία που προσφέρεται ως υπηρεσία δηλαδή προσφορά. Η αναγνώριση όμως της εργασίας ως υπηρεσίας και προσφοράς, απέχει από τη δουλειά που έχει ως κύριο γνώρισμα τον εξ’ ανάγκης βιοπορισμό.   

*** έθιμο είναι η παγιωμένη συνήθεια κοινωνικής ομάδας η οποία παράγει – διαμορφώνει και το ήθος εξ’ έθους∙ όπως π.χ η συνήθεια να τρώμε όλοι μαζί την πρωτοχρονιά ή να τρώμε παρέες στην εξοχή το νιότριτο κ.α που δυστυχώς έχουν ατονήσει ή έχουν εκλείψει.

                                                                                                                                                             knafpl@hotmail.com