«Χαῖρε, ἡ στήλη τῆς παρθενίας, χαῖρε, ἡ πύλη τῆς σωτηρίας»

Δ΄ Στάση Χαιρετισμῶν

Τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Χίου, Ψαρῶν καί Οἰνουσσῶν κ. Μάρκου

Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ μέ τρόπο σοφό ἔθεσε μέσα στήν κατανυκτική περίοδο τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς τήν Ἀκολουθία τῶν Χαιρετισμῶν τῆς Παναγίας μας. Ὅπως εἶναι γνωστό, ἡ Μεγάλη Τεσσαρακοστή ἀποτελεῖ μιά ἰδιαίτερη λειτουργική περίοδο τοῦ ἑορτολογικοῦ ἐτήσιου κύκλου, πού ἀποβλέπει μέσα ἀπό τήν κατάνυξη τῶν ἱερῶν Ἀκολουθιῶν καί τήν προσωπική ἄσκηση μέ τή νηστεία, τήν ἐγκράτεια καί τή μετάνοια, στή βίωση τῶν ἀναβαθμῶν τῆς πνευματικῆς χαρμολύπης, ὥστε νά φθάσουμε στό ὑψηλότερο σκαλί, νά ἑορτάσουμε τή φωτοειδῆ καί λαμπροφόρο Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ μας.

Τά ἀλλεπάλληλα «χαῖρε» τοῦ Ἀκαθίστου Ὕμνου πού ἀπευθύνουν οἱ πιστοί ἀποβλέπουν στό νά ἐξυμνήσουν ἐλπιδοφόρο μήνυμα ζωῆς πρός τήν ἀνθρωπότητα πού συντελέστηκε μέ τό πρόσωπο τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου, ὥστε «ὁ κόσμος οὗτος» νά ὁδηγηθεῖ στήν ἐν Χριστῷ σωτηρία. Τά γεγονότα πού ἀφηγοῦνται τά προοίμια τῶν Οἴκων εἶναι γεγονότα πού ἔχουν σημασία γιά τόν ἄνθρωπο κάθε ἐποχῆς καί τόπου, γιατί τοῦ προσφέρουν τή λύση τοῦ δράματος τῆς ἁμαρτίας καί ἀνοίγουν τόν δρόμο γιά μιά νέα ζωή. Πρόκειται γιά τήν κατά Χριστόν ζωή πού λειτουργεῖται καί καρποφορεῖ ἐντός τοῦ χώρου τῆς Ἐκκλησίας, τροφοδοτούμενη ἀπό τά ἁγιαστικά της μυστήρια. Μέσα στήν Ἐκκλησία προσπαθοῦμε νά ἀποβάλλουμε τόν παλαιό ἑαυτό μας, καί ταυτόχρονα νά μορφωθεῖ Χριστός ἐν ἡμῖν (Ἐφεσ. 4,22⁻ Γαλ. 4,20).

Εἶναι γενονός ὅτι ὁ σύγχρονος ἄνθρωπος εὑρίσκεται μπροστά στό δίλημμα, πού σχετίζεται πρωταρχικῶς μέ τήν ἀποκάλυψη τοῦ Θεοῦ, τό ἀποφασιστικό γεγονός τῆς θείς ἐν Χριστῷ ἀποκαλύψεως καί τό ἀπολυτρωτικό ἔργο του, πού ξεκίνησε μέ τήν ὑπάκουη στάση τῆς «κεχαριτωμένης» Κόρης τῆς Ναζαρέτ. Στάση, πού δέν μᾶς ὁδηγεῖ σέ μιά ἁμαρτωλοκεντρική θεώρηση τῆς ζωῆς, οὔτε σέ μιά ἀδιέξοδη καί ἀνέλπιδη ἀπογοήτευση, ἀλλά ἀντιθέτως στή συνειδητή ἐπίγνωση τῆς σμικρότητας τοῦ ἀνθρώπου, τήν ἑκούσια ταπείνωσή μας ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ καί τήν αὐτοπαράδοση τῆς ὕπαρξής μας στή σώζουσα θεία χάρη, ἀπομακρύνοντας τή διολίσθηση σέ τραγικά ψυχολογικά ἀδιέξοδα καί θεραπεύοντας τήν πνευματική ἀλλοτρίωση τοῦ ἀνθρώπου, καθώς τό τρίπτυχο μετάνοια-ταπείνωση-πίστη συνιστᾶ τόν αὐθεντικό δρόμο τῆς ὀρθόδοξης πνευματικότητας γιά τή λύτρωση καί τή θέωση τοῦ ἀνθρώπου.

«Χαῖρε, ἡ πύλη τῆς σωτηρίας». Τό πανάγιο πρόσωπο τῆς Θεοτόκου καθιστᾶ ἐφικτή πλέον τή σωτηρία τῶν ἀνθρώπων ἐντός τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ, ἡ ὁποία συγκροτεῖται ὡς κοινωνία προσώπων, σύναξη πιστῶν, θεανθρώπινη κοινωνία. Εἶναι ὁ νέος λαός τοῦ Θεοῦ, λαός ἅγιος, γένος ἐκλεκτόν..., ἔθνος ἅγιον, λαός εἰς περιποίησιν (Α΄ Πέτρ. 2,9). Στήν Παλαιά Διαθήκη, ὁ ἐκλεκτός λαός τοῦ Θεοῦ διακρινόταν γιά τήν ὀργανική του ἑνότητα, τήν ὀντότητα ὡς ἱερά κοινότητα. Αὐτό συνεχίζεται στόν ἀρχέγονο χριστιανισμό, πού παρουσιάζεται ὡς πραγματικότητα ἑταιρική, ὡς κοινότητα ἀδελφῶν ἐπί τῷ αὐτῷ, συνδεδεμένων μέ τήν ἀγάπη. Ὅπως ἔχει λεχθεῖ, οὐδείς δύναται νά εἶναι χριστιανός ἐξ ἑαυτοῦ, ὡς ἄτομο χωριστό, ἀλλά μόνον ὁμοῦ μετά τῶν “ἀδελφῶν”, μέ ἀλληλεγγύη καί σύνδεσμο μετ’ αὐτῶν. Συνεπῶς, χριστιανική ὕπαρξη προϋποθέτει καί συνεπάγεται ἐνσωμάτωση, συμμετοχή στήν κοινότητα.

«Χαῖρε, Ἁγία Ἁγίων μείζων». Ἡ ἔννοια τῆς Ἐκκλησίας, σχετιζόμενη μέ τήν ἁγιωτάτη μορφή τῆς Θεοτόκου, παραπέμπει οὐσιαστικῶς στήν ἔννοια τῆς ἁγιότητας, καθώς ἀπόλυτα ἅγιος εἶναι ὁ Θεός, ἡ ἀόρατη καί μυστική της κεφαλή. Ἔτσι ἡ Ἐκκλησία εἶναι ἁγία καί ἄμωμος, μή ἔχουσαν σπίλον ἤ ρυτίδα ἤ τι τῶν τοιούτων (Ἐφεσ. 5,27). Στήν ἱστορική της ὅμως καί ἀνθρώπινη διάσταση, ἡ Ἐκκλησία ὡς κοινότητα ἀνθρώπων συνεπάγεται ὅτι αὐτή περιλαμβάνει χαρακτῆρες κάθε ποιότητας, ἀποβλέπουσα νά ὁδηγήσει ἅπαντες στήν ἐν Χριστῷ σωτηρία. Μέσα στήν Ἐκκλησία ἀναφύονται καί ζιζάνια (Ματθ. 13,25), πού πρέπει νά ξεριζωθοῦν γιά νά μήν ἐξαπλωθοῦν. Ζιζάνια εἶναι τά ποικίλα ἀνθρώπινα πάθη, πού καθένας μας ὀφείλει μέ τή μετάνοια καί τήν ταπείνωση νά τά ξεριζώσει ἀπ’ τήν ψυχή του, ὥστε νά κατορθώσει τό ἄθλημα τῆς ἁγιότητας καί νά ζήσει τή χαρά τῆς ἐν Χριστῷ ζωῆς.

«Χαῖρε, σκηνή τοῦ Θεοῦ καί Λόγου». Διά τῆς Θεοτόκου ἔχουμε μπροστά μας τό πρόσωπο τοῦ θείου Τόκου της, τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὁ ὁποῖος συνιστᾶ τό πρῶτο καί ἀπαράμιλλο πρότυπο κάθε πιστοῦ στό ὁποῖο ὀφείλουμε νά ἀποβλέπουμε. Ἔχουμε συνεχῶς προσηλωμένα τά μάτια μας εἰς τόν τῆς πίστεως ἀρχηγόν καί τελειωτήν Ἰησοῦν (Ἑβρ. 12,2). Ὅμως, ἡ ἀγάπη μας πρός τόν ἅγιο Θεό ἐκδηλώνεται μέ τήν τήρηση τῶν ἐντολῶν του. Ὁ ἴδιος ὁ Ἰησοῦς ἀναφέρει ὅτι ὁ ἔχων τάς ἐντολάς μου καί τηρῶν αὐτάς, ἐκεῖνός ἐστιν ὁ ἀγαπῶν με· καί ἐάν τις ἀγαπᾷ με, τόν λόγον μου τηρήσει (Ἰωάν. 15,21. 23). Μέ ἄλλα λόγια, ἐάν τάς ἐντολάς μου τηρήσητε, μενεῖτε ἐν τῇ ἀγάπῃ μου (στ. 10). Σ' αὐτές τίς φράσεις, διατυπώνεται ἡ σχέση ἀγάπης μεταξύ τῶν μαθητῶν καί τοῦ Θεοῦ. Ἡ σχέση αὐτή εἶναι ἀμφίδρομη. Δηλαδή ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ παρέχεται σέ ἐκείνους πού πράττουν τό θέλημά του. Ἄς κάνουμε λοιπόν τήν αὐτοκριτική μας, καθώς ὁ βαθμός τῆς θεϊκῆς ἀγάπης αὐξάνεται ἤ μειώνεται στά μάτια τῶν ἀνθρώπων, καθώς αὐξομειώνεται ἀναλόγως κι ἡ ἐφαρμογή τοῦ θείου θελήματος ἀπό τόν κάθε ἄνθρωπο.

Ὁλόκληρη ἡ ὑπόθεση τῆς σχέσεως τοῦ ἀνθρώπου μέ τόν Θεό καί τό μυστήριο τῆς σωτηρίας τοῦ πρώτου εἶναι πολύ σοβαρή, τόσο ὥστε νά ἐπιδέχεται ἀποκλειστικῶς καί μόνον τήν αὐθεντική καί ἀληθινή μας πρόθεση. Ἡ κοινωνία Θεοῦ καί ἀνθρώπου, εἶναι κοινωνία θεοποιός, δηλαδή κοινωνία κατ' ἐξοχήν σωτηριολογική μέ ἱστορική καί ἐσχατολογική σημασία, βασιζόμενη στήν πίστη καί τή λατρεία ἐν πνεύματι καί ἀληθείᾳ τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ (Ἰωάν. 4,24). Τό ἀληθεύοντες ἐν ἀγάπῃ (Ἐφεσ. 4,15) ἀφορᾶ σέ κάθε πτυχή τῆς πνευματικῆς μας ζωῆς καί συνιστᾶ τό ἀμετάθετο θεμέλιο τῆς νέας ἐν Χριστῷ ζωῆς καί τῆς μαρτυρίας τῶν πιστῶν μέσα στόν κόσμο.

Στή μετανεωτερική μας ἐποχή, λοιπόν, πού γίνεται μεγάλη συζήτηση γιά τήν ἐπιστημονική, τή φιλοσοφική, τήν ἱστορική ἤ τή θρησκευτική ἀλήθεια, καί πού σέ ὅλες τίς περιπτώσεις ἀναζητεῖται ἡ ἀλήθεια τῶν πραγμάτων, δηλαδή ἡ ἀντικειμενικότητα καί ἡ ἀπόλυτη συμφωνία μέ τήν πραγματικότητα, κι ὄχι ἁπλῶς ἡ ἀληθοφάνεια, δηλαδή ἡ πιθανή ἤ ἐπιφανειακή ὁμοιότητα μέ τήν ἀλήθεια, ὁ ποιητής τοῦ ἀπαράμιλλου Ἀκαθίστου Ὕμνου, μᾶς καθιστᾶ ἀπόλυτα εὐκρινές τό γεγονός ὅτι ἡ σώζουσα ἀλήθεια σχετίζεται μέ τήν ὑπέραγνη παρουσία τῆς Παρθένου καί τοῦ θείου Τόκου της, τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ, διά τοῦ ὁποίου δύναται ὁ πιστός ἐν ταπεινώσει νά λατρεύσει ἀληθῶς καί εἰλικρινῶς τό μυστήριο τοῦ Θεοῦ καί τῆς ἐν Χριστῷ σωτηρίας.