Ζωντανός & λάϊβ (live)

>> Toυ K. A. Ναυπλιώτη

Όλοι θα έτυχε να δούμε κάποια στιγμή στο πάνω μέρος και αριστερά στην οθόνη τής τηλεόρασης τη λέξη live. Και επειδή ίσως κάποιοι να αναρωτήθηκαν γιατί live, και όχι ζωντανά, ας προσπαθήσουμε να βρούμε τη σχέση μεταξύ των δύο αυτών λέξεων.

Αρχίζοντας από το Λεξικό της Ακαδημίας (διαδίκτυο) και τη λ. Αλίβας (-αντος) βλέπουμε ότι αυτή σημαίνει πτώμα νεκρού, νεκρός. Σχετικός και ο χαρακτηρισμός τού Πλάτωνος για τα μελανά σημεία τού Κάτω Κόσμου, όταν χρησιμοποίει τη λέξη ένεροι* αλίβαντες δηλ. νεκροί που κείτονται πάνω στη γη.

Ο Σοφοκλής με τη λέξη αλίβας χαρακτηρίζει τη Στύγα ως «νεκρό ποτάμι». Ακολούθως διαπιστώνουμε πως έχει και τον χαρακτηρισμό ως ποταμός των νεκρών. Σημειολογικά λοιπόν η λέξη είναι συνδεδεμένη με τον Κάτω Κόσμο. Ακόμη απαντά ως χαρακτηρισμός του ξυδιού (νερό κρασί) ως οίνον αλίβαντα πίνοντες (πιθανότατα γίνεται από το α΄συνθετικό αλς (θάλασσα) +  -βάντες[προστ. αορ. β]) του ρ. βαίνω επειδή πίστευαν πως οι ψυχές των νεκρών περιπλανιόταν στα κύματα. Χαρακτηριστικές είναι και οι λέξεις άλη ή άλησις = περιπλάνηση στη θάλασσα, αλλά και τροχιά του ήλιου.

Σύμφωνα με το Ετυμολογικόν Μέγα (Ε. Μ)  αρχίζοντας από το γράμμα «Λάμβδα το στοιχείον οιωνεί λάβα τι όν παρά τω λεώς βαίνειν εν τοις μέτροις». Και ως προς τη λέξη «αλίβας (είναι) ο νεκρός, παρά το μη έχειν λιβάδα μήτε θερμότητα, ό έστιν υγρότητα, οι γαρ ζώντες υγροί. Σημαίνει δε όξος, ως παρά Καλλιμάχω, έβηξαν οίνον αλίβαντα πίνοντες». Ο Πλάτων στον Κρατύλο ονομάζει το Λάμβδα «λιπαρόν» & «κολλώδες». Ο δε Διονύσιος ο Αλλικαρνασεύς στο (περί συνθέσεως ονομάτων) αποκαλεί το λάμβδα «των ημιφώνων γραμμάτων γλυκύτατον». Και ο Οδυσσέας Ελύτης έχει γράψει γι’ αυτό «Λ(αμβδα) πραγματικά βρεγμένο, ίδιο βότσαλο».

Την πλούσια αυτή λέξη την αναφέρει και ό Όμηρος (Ιλ. Β 467) στη φράση «έσταν δ’ εν λειμώνι Σκαμανδρίω ανθεμόεντι» δηλ. και στάθηκαν στον λειμώνα τού ανθισμένου Σκαμάνδρου. Αντιλαμβάνεται κανείς πως ο χαρακτηρισμός του Λάμβδα ως υγρού γράμματος, στην περίπτωσή μας δηλώνει και λέξεις που εννοιολογικά πρόσκεινται στην υγρότητα ως στοιχείου της ζωής. Είναι αρκετό να αναφέρουμε μερικές απ’ αυτές όπως λιβάδι = τόπος δροσερός «ένυδρος», «λειμών»**. Αλλά και μικρά πηγή ή ρύαξ (ρυάκι), τόπος πλήρης χλόης σχετ. λείβω, λίμνη (λειμών∙ εκ του λείβω, νοτερός (υγρός) και ποώδης (χορταριασμένος) τόπος που μαζεύει υγρασία πρβλ. τη φρ. λείβω το ζουμί. Όμως η λ. λείβω ερμηνεύεται και ως στάζω∙ αλλά και λιβάς σημαίνει υγρασία. Λίβας (αρχ. λιψ) χαρακτηρίζεται ο νοτιοδυτικός άνεμος γιατί φέρει υγρασία και ζέστη, ο άνεμος από τη Λυβίη. Σχετ. και η αρχ. λ. λιμβρός που σημαίνει σκοτεινός και υγρός το «ρος» εκ του ροή πρβλ. λιμβρά νυξ = σκοτεινή και υγρή νύχτα που έρχεται γρήγορα. Ας μη ξεχάσουμε και τον λίβα που καίει τα σπαρτά…

Αφού αναφέραμε πολλές σχετικές λέξεις που δίνουν ζωή και αρχίζουν από λάμβδα,

είναι εύκολο να παρατηρήσει κανείς, πως με την προσθήκη του γράμματος α (άλφα) που λέγεται στερητικό (δηλ. δηλώνει έλλειψη, απουσία, στέρηση) οι λέξεις αλλάζουν σημασία και ερμηνεύονται με το αντίθετό τους όπως αλίβας*** που σημαίνει στεγνός, νεκρός∙ ενώ λιβά-δι τόπος δροσερός που δίδει ζωή (τροφή & νερό) στους ανθρώπους και στα ζώα πρβλ. το αρχ. λιβάς που ερμηνεύεται ως πηγή και σταγόνα όπως σήμερα το νερό ως πηγή ζωής και ζωντάνιας.  

Επομένως σύμφωνα με την παραπάνω ανάλυση η αγγλική λέξη live σημαίνει ζωντανός – α. Υποθέτω όμως πως δεν υπάρχει λόγος να τη χρησιμοποιούμε τουλάχιστο συχνά, αφού υπάρχει η αρχέτυπη- Ελληνική πλούσια λέξη ζωντανός - α.

* δηλ. νεκροί που κείτονται πάνω στη γη (εν + έρα[γη])

** λειμώνας∙ αρχική ρίζα (σ)λείβ- ρ. λείβω στάζω, υγραίνω. Ως λειμών ερμηνεύεται∙ ανθοφόρον πεδίον, ευανθής τόπος, ανθηρός (Ησύχιος).

Σχετικό και το εκκλησιαστικό βιβλίο «Λειμωνάριον» (λειμών + αραρίσκω [μαζεύω, συγκεντρώνω]) το οποίο περιέχει βίους αγίων, οσίων και ενάρετες πράξεις μαρτύρων ή μοναχών, ως συγκεντρωμένους βιωφελείς λόγους ζωής.

***πρβλ. και τη λαϊκή λέξη για τον πεθαμένο που τον χαρακτηρίζουν ότι…ξεράθηκε.

Βοηθήματα – πηγές

Λεξικόν Ομηρικόν Ι. Πανταζίδου εκδ. Ι. Ν. Σιδέρη εν Αθήναις 1930

Λεξικόν Ησυχίου αναστατική έκδοσις 1975 Βιβλιοθήκη των Ελλήνων.

Ετυμολογικόν το Μέγα εκδ. Λειψίας 1816

Λεξικόν Liddell Scott εκδ. Ι. Σιδέρης

Ομήρου Ιλιάς μετάφραση Κώστας Δούκας εκδ. Ιδεοθέατρον- Γεωργιάδης

Αθήναι 2000

Ο εν τη λέξη λόγος Α. Τζ. Ευσταθίου εκδ. Γεωργιάδης  Αθήναι 2005