Στη γαλλική «Le Monde» η μαστίχα Χίου

Αφιέρωμα στη μαστίχα, με αφορμή την ένταξή της στον κατάλογο της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO, δημοσίευσε η δημοσιογράφος Adea Guillot, στην γαλλική εφημερίδα Le Monde.

Ακολουθεί η μετάφραση του σχετικού αφιερώματος:

Ο Νίκος, ακουμπώντας στον κορμό του δέντρου, χαράζει το φλοιό του με μία γρήγορη κίνηση.

Στα 40 του χρόνια Καθηγητής του Τεχνικού Λυκείου μαθαίνει ξανά, με την βοήθεια των γερόντων του χωριού της Κώμης, στο ελληνικό νησί της Χίου, τη διαδικασία καλλιέργειας της πολύτιμης μαστίχας, της αρωματικής και ρητινώδους ουσίας, που εκτός των άλλων χρησιμοποιείται και στη βιομηχανία φαρμάκων, τροφίμων και καλλυντικών. «Πρόκειται για μία οικογενειακή παράδοση, καθώς και μία συμπληρωματική πηγή εισοδήματος », εξηγεί.

Ενώ στην Ελλάδα, ο μαζικός τουρισμός συχνά αντικαθιστά τις καλλιέργειες και τις τοπικές παραγωγές εξ’ ονόματος της οικονομικής ανάπτυξης, η Χίος, που βρίσκεται στο Αιγαίο πέλαγο, απέναντι από την τουρκική πόλη της Σμύρνης, έχει καταφέρει να διατηρήσει τη μακρόχρονη παράδοση της καλλιέργειας της μαστίχας.

Μία παράδοση που πρόσφατα καταχωρήθηκε στον κατάλογο της άυλης πολιτισμικής κληρονομιάς της Unesco.

 « Η παραδοσιακή καλλιέργεια της μαστίχας αποτελεί ένα εξαιρετικό παράδειγμα της βιώσιμης ανάπτυξης που συνεχίζεται κατά τη διάρκεια των χρόνων», αποφάσισε, τέλος του Νοεμβρίου, η Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών της Παιδείας, Επιστήμης και Πολιτισμού. «Είναι μία μεγάλη νίκη και η αναγνώριση των προσπαθειών μας των τελευταίων δεκαετιών να διατηρήσουμε τη τεχνογνωσία και το περιβάλλον μας, καθώς η καλλιέργεια της μαστίχας είναι η δεύτερη βασική πηγή εισοδήματος του νησιού μας μετά την εμπορική ναυτιλία»,  αναφέρει ο κος Ευθύμης Μονίαρος, Πρόεδρος της Ένωσης Μαστιχοπαραγωγών Χίου(APMC).

« Η περιοχή μας είναι το μόνο μέρος του κόσμου όπου ο κορμός και τα κλαδιά του μαστιχόδεντρου “δακρύζουν” , συνεχίζει ο κ. Μονίαρος. Η μαστίχα ρέει, σε μορφή κολλώδους και διαυγούς υγρού, από τον κορμό αυτού του δέντρου της οικογενείας  Anacardiaceæ. Αυτός ο θάμνος με ύψος, 2-3 μέτρα και διάρκεια ζωής έως 100 χρόνια, αρχίζει να παράγει μαστίχα από το πέμπτο έτος του. Το στερεοποιημένο πια προϊόν συλλέγεται και καθαρίζεται από τους παραγωγούς, οικογενειακά. Τον Δεκέμβριο, οι άντρες ασχολούνται με την φυσική λίπανση και το κλάδεμα των θάμνων, και ετοιμάζουν το έδαφος γύρω από τους σχοίνους, πριν την τομή. Οι γυναίκες προχωρούν στη συγκομιδή, στο καθάρισμα και στην επιλογή των «δακρύων », από τον Ιούλιο έως τον Οκτώβριο.

« Το 2013, παρήξαμε 147 τόνους, με ρυθμό περίπου 150γρ. ανά δέντρο, λέει ο κ. Μονιαρός. Προσέχουμε ιδιαίτερα τις ποσότητες που εξάγουμε, γιατί η καλή διαχείριση επιτρέπει μία μεγαλύτερη εκμετάλλευση και διαθέτει έσοδα εντός της ίδιας οικογένειας εεδώ και πολλές γενεές. »

Ίδιες κινήσεις από την αρχαιότητα

Στόχος και επιθυμία μας είναι να διατηρηθεί ένα απόλυτα φυσικό προϊόν, του οποίου η συγκομιδή γίνεται με παραδοσιακό τρόπο, με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που γινοταν και κατά την αρχαιότητα, γεγονός που επέτρεψε τη Χίο να αναπτύσσεται αρμονικά.

Περισσότερες από 2.000 οικογένειες, σχεδόν 5.000 άτομα, που ζουν στα 22 Μαστιχοχώρια, στο νότιο τμήμα του νησιού όπως το Πυργί, τα Μεστά, τους Ολύμπους την Καλαμωτή κ.λ.π ζουν αποκλειστικά από τη μαστίχα. Χάρη στη μαστίχα, αυτά τα χωριά πλούτισαν σ’ όλη τη διάρκεια της ιστορίας, γνώρισαν μία χρυσή εποχή κατά την Οθωμανική Αυτοκρατορία, όταν το σύνολο της παραγωγής πουλήθηκε στις 300 γυναίκες που αποτελούσαν το χαρέμι του σουλτάνου, και επέζησαν από τη τεράστια αστυφιλία που έπληξε την Ελλάδα τις χρονιές 1960 και 1970. …

Η μαστίχα -προϊόν ΠΟΠ ήδη από το 1997- αγοράζεται ένανντι 70€ το κιλό από τον παραγωγό στη συνέχεια πωλείται 95€ στην αγορά.

Ο Συνεταιρισμός είναι υπεύθυνος για τη συλλογή της παραγωγής που στη συνέχεια συσκευάζεται, επεξεργάζεται και διαχειρίζεται αποκλειστικά η ΕΜΧ. Ένα σύστημα που έχει σχεδιαστεί με αυτόν τον τρόπο, για να προστατεύει τους μικρούς παραγωγούς από τους άπληστους μεσάζοντες και επιτρέπει την αναδιανομή του εισοδήματος με έναν σχετικά ισότιμο τρόπο.   

 « Το 65% της παραγωγής μας εξάγεται στη Σαουδική Αραβία, την Τουρκία, την Αίγυπτο ακόμα και στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής», προσθέτει ο Ευθύμης Μονίαρος. « Αυτή η αναγνώριση από την Unesco δεν πρόκειται να αλλάξει σε τίποτα τον τρόπο λειτουργίας μας, αλλά αντίθετα θα επιταχύνει τη διάδοση των προϊόντων μας στο εξωτερικό», ελπίζει, βλέποντας το νησί του ως «ένα παράδειγμα ισορροπίας μεταξύ του ανθρώπου και του περιβάλλοντός του».

• Adéa Guillot (Athènes, correspondance)
  Δημοσιογράφος της εφημερίδας «Le Monde»