Προσφυγικό: η ώρα της δημοκρατικής ευθύνης

>> Γράφει ο Βουλευτής Χίου του ΣΥΡΙΖΑ, Ανδρέας Μιχαηλίδης

Το προσφυγικό-μεταναστευτικό ζήτημα απασχολεί έντονα το νησί μας εδώ και σχεδόν ενάμιση χρόνο. Οι  διαφορετικές στάσεις απέναντι στο φαινόμενο και τη διαχείρισή του είναι εύλογες. Όμως η αποτελεσματική αντιμετώπιση της κατάστασης έχει δύο βασικές προϋποθέσεις: (1) την επίτευξη ενός ελάχιστου επιπέδου συνεννόησης μεταξύ των εμπλεκόμενων φορέων και αρχών, και (2) τη συναίνεση της τοπικής κοινωνίας, κάτι όμως που με τη σειρά του προϋποθέτει καθαρό λόγο από τους εμπλεκόμενους και ψύχραιμη ενημέρωση. Είναι εξαιρετικά λυπηρό πως το τελευταίο διάστημα, παρά την πρόσφατη σύσκεψη στο Μέγαρο Μαξίμου αλλά και την πλήρη ενημέρωση που παρείχαν στις 14/11 οι Υπουργοί κ. Μουζάλας και Τόσκας ειδικά για δημοσιογράφους της Χίου, οι δύο παραπάνω προϋποθέσεις φαντάζουν πιο ανεκπλήρωτες από ποτέ.

Είναι ανησυχητικό το γεγονός ότι συγκεκριμένα κόμματα, δημοτικές παρατάξεις και άλλοι εκπρόσωποι θεσμών έχουν το τελευταίο διάστημα εμπλακεί σε μια πλειοδοσία αδιαλλαξίας, ανακολουθίας και εμπρηστικών δηλώσεων. Συνειδητά δεν κατονομάζω εδώ τους υπευθύνους· θα ήθελα να τους καλέσω, όμως, να αναλάβουν τις ευθύνες τους και να κατανοήσουν τον υπαρκτό κίνδυνο που υπάρχει για την ίδια την κοινωνική ειρήνη και τις δημοκρατικές αξίες στο νησί μας από την πιθανή επικράτηση ενός ακραίου αντιμεταναστευτικού κλίματος. Θα ήθελα επίσης να υπενθυμίσω σε κάποιους εξ αυτών ότι σε αυτήν την περίπτωση κερδισμένοι δεν θα είναι οι ίδιοι, αλλά οι ακροδεξιοί εκφραστές αυτών των ιδεών, που και επισήμως πια επιχειρούν να καταστήσουν τη Χίο προνομιακό τους χώρο δράσης.

Με βάση τα παραπάνω θα ήθελα να κάνω κάποιες βασικές επισημάνσεις για την πολιτική της κυβέρνησης:

·       Από τη στιγμή που συγκεκριμένες ευρωπαϊκές χώρες αποφάσισαν να κλείσουν τα σύνορά τους, δημιουργώντας έτσι άμεσο κίνδυνο εγκλωβισμού τεράστιου αριθμού προσφύγων στη χώρα μας, η Συμφωνία Ε.Ε. – Τουρκίας τον περασμένο Μάρτιο αποτέλεσε την καλύτερη εφικτή – όχι φυσικά την επιθυμητή - λύση.

·       Η πλειοψηφία των πολιτικών δυνάμεων δεν έχουν αμφισβητήσει, παρά την όποια κριτική τους, την αναγκαιότητα αυτής της Συμφωνίας.

·       Βασικός στόχος της Συμφωνίας ήταν ο περιορισμός των παράτυπων διελεύσεων, κάτι που έχει αναμφίβολα επιτευχθεί.

·       Μια βασική πρόβλεψη της Συμφωνίας είναι ότι η κρίση περί του βάσιμου χαρακτήρα ενός αιτήματος ασύλου θα γίνεται στα σημεία εισόδου, δηλαδή κυρίως τα νησιά. Από εκεί, αναλόγως της κρίσης, οι πρόσφυγες και μετανάστες θα προωθούνταν είτε προς την ηπειρωτική Ελλάδα είτε προς την Τουρκία.

·       Διαβλέποντας τον κίνδυνο επιβάρυνσης των νησιών, η Συμφωνία ρητά προέβλεπε την ενίσχυση των ελληνικών υπηρεσιών ασύλου με συνολικά 400 ειδικούς που θα απέστελναν ευρωπαϊκά κράτη. Δυστυχώς, ο ρυθμός εκπλήρωσης αυτής της δέσμευσης είναι εξαιρετικά αργός με ευθύνη συγκεκριμένων, ξενοφοβικών ευρωπαϊκών κυβερνήσεων.

·       Η ερώτηση «γιατί τότε και η κυβέρνηση δεν μεταφέρει τους πρόσφυγες/ μετανάστες κατευθείαν στην ηπειρωτική χώρα;» είναι εύλογη και πρέπει να απαντηθεί: γιατί σχεδόν σίγουρα τότε θα κατέρρεε η Συμφωνία. Έχει κανείς αμφιβολία ότι συγκεκριμένες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, και ενδεχομένως και η Τουρκία, δεν καιροφυλακτούν για μια τέτοια εξέλιξη ώστε να καταγγείλουν την χώρα μας για ασυνέπεια και να αποσύρουν τη δέσμευσή τους από τη Συμφωνία;

·       Τι συνέπειες θα είχε η κατάρρευση της Συμφωνίας; Προφανώς την επιστροφή στους αριθμούς διελεύσεων του 2015, με μια κρίσιμη διαφορά: ότι τα σύνορα προς την Ευρώπη πλέον είναι κλειστά.

·       Ακόμα και αν η μαζική μεταφορά στην ενδοχώρα δεν ερμηνευτεί ως παραβίαση της Συμφωνίας, η εξέλιξη αυτή θα θεωρηθεί από τους κατατρεγμένους που βρίσκονται στην απέναντι ακτή (και τους διακινητές τους) ως χαλάρωση της διαδικασίας και άρα θα αυξηθούν εκ νέου οι ροές.

·       Αυτό σημαίνει πως δεν μπορεί να γίνει κάτι για το καθ’ όλα υπαρκτό ζήτημα των πληθυσμιακών πιέσεων που δέχονται τα νησιά; Προφανώς και μπορεί να γίνει, έχουν ήδη γίνει αρκετά και πρέπει να γίνουν κι’ άλλα. Καταρχάς, την ανάγκη αποσυμφόρησης την έχει υπογραμμίσει επανειλημμένα ο τοπικός ΣΥΡΙΖΑ, ενώ αρμόδια κυβερνητικά στελέχη την έχουν αναγνωρίσει ως προτεραιότητα. Καίριας σημασίας είναι, όμως, ο τρόπος υλοποίησης της αποσυμφόρησης: η κυβέρνηση έχει ορθά επιλέξει αυτό να συμβεί με τρόπο που να μην αμφισβητεί τη Συμφωνία. Συγκεκριμένα, σχεδόν 2.000 άτομα που πήραν δελτίο αιτούντος άσυλο έχουν μεταφερθεί από τη Χίο στην ηπειρωτική Ελλάδα. Αυτή η αθόρυβη εργασία, η οποία αποτελούσε βασική δέσμευση της προ δύο μηνών σύσκεψης του κ. Μουζάλα με τον Δήμαρχο και τον Αντιπεριφερειάρχη, έχει επιτρέψει τη μείωση του αριθμού προσφύγων και μεταναστών σε περίπου 2.000 στο νησί. Επιπλέον, ολοκληρώνεται νέος γύρος προσλήψεων στην ελληνική Υπηρεσία Ασύλου, 16 εκ των οποίων προορίζονται για τη Χίο.

·       Επιπροσθέτως, αναγνωρίζοντας ότι οι ανεπάρκειες των δομών υποδοχής συντελούν στην εκδήλωση εντάσεων, η κυβέρνηση (α) έκλεισε το ΔΗΠΕΘΕ, (β) ενίσχυσε την αστυνομική παρουσία, (γ) τοποθετεί εντός των ημερών διοικητή στη ΒΙΑΛ, (δ) πρόσφατα ξεκίνησε την ενίσχυση των υποδομών κλειστού χώρου κράτησης στο Μυρσινίδι και (ε) επιδιώκει την έναρξη εργασιών στο ΧΑΔΑ (χώρο που αρχικώς ο Δήμος υπέδειξε). Όλα τα παραπάνω αποτέλεσαν επίσης δεσμεύσεις της σύσκεψης του Σεπτεμβρίου· αυτά άραγε δείχνουν ότι η κυβέρνηση «δεν κάνει τίποτα» και «δεν έχει σχέδιο» και ότι αυτή είναι υπεύθυνη για τις καθυστερήσεις; Βασική εκκρεμότητα η αποζημίωση κατοίκων εγγύς των κέντρων ΒΙΑΛ και Σούδας που έχουν ζημιωθεί.

Συμπερασματικά, δύο πράγματα οφείλουν να είναι σαφή: πρώτον, ότι η όποια στάση απέναντι στην κατάσταση του προσφυγικού/μεταναστευτικού στη Χίο οφείλει να λαμβάνει υπόψη τη Συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας ειδάλλως είναι υποκριτική. Τι νόημα έχει, για παράδειγμα, να επαναλαμβάνεται το επιχείρημα ότι η κυβέρνηση είχε υποσχεθεί παραμονή ως 72 ώρες στο νησί (παρεμπιπτόντως: είχε τηρηθεί αυτή η δέσμευση), τη στιγμή που είχε γίνει πριν το κλείσιμο των συνόρων και την υπογραφή της Συμφωνίας; Δεύτερον, η καταγγελία χωρίς στοιχειώδη επεξεργασία προτάσεων είναι παντελώς ανώφελη. Εφόσον κανείς δεν μπορεί να είναι ικανοποιημένος με την υπάρχουσα κατάσταση, οφείλουν πολιτικές δυνάμεις, παρατάξεις, φορείς και κινήσεις πολιτών να δηλώσουν καθαρά και ξάστερα αν είναι κατά της Συμφωνίας ή αν επιθυμούν η διαχείριση του προσφυγικού να γίνει εντός των ορίων της Συμφωνίας (επιδιώκοντας ταυτόχρονα τη συμφωνημένη αλλαγή της, όπως προσπαθεί ο ΣΥΡΙΖΑ). Και στις δύο περιπτώσεις, όμως, και ειδικά στην πρώτη, οφείλουν όλοι απέναντι στη Χιακή κοινωνία να περιγράψουν τις συνέπειες και να διατυπώσουν εναλλακτικές. Για παράδειγμα, χρειάζεται η κατασκευή νέας δομής φιλοξενίας, ώστε να εκκενωθεί η Σούδα, να πάψει η λειτουργία της ΒΙΑΛ ως χώρος διαμονής και να υπάρχει μία και μοναδική δομή όπως ζητά και η Ένωση Αστυνομικών Υπαλλήλων Χίου; Αν όχι, πως θα επιτευχθεί η αναγκαία βελτίωση των όρων φιλοξενίας ώστε να αποκλιμακωθούν και οι εντάσεις;

Η ευθύνη, λοιπόν, στην οποία αναφέρθηκα δεν είναι κενό γράμμα. Σχετίζεται με το γεγονός ότι οι όποιες στάσεις μας για τη διαχείριση του προσφυγικού στη Χίο αν και τροφοδοτούνται από τις τοπικές συνθήκες, έχουν άμεσες συνέπειες για όλη την Ελλάδα αλλά και για τη διεθνή θέση της χώρας. Όποιος δεν το αντιλαμβάνεται αυτό είτε εθελοτυφλεί, είτε σκόπιμα χειραγωγεί. Η ευθύνη αυτή αφορά και μερίδα των τοπικών ΜΜΕ, η οποία ακόμα και μετά την ενημέρωση από την κυβέρνηση μετά από ειδική πρόσκληση – κίνηση χωρίς προηγούμενο – συνεχίζει να μην αντιλαμβάνεται τις ευθύνες της για παροχή, αν όχι αντικειμενικής, τουλάχιστον νηφάλιας και σφαιρικής ενημέρωσης.

Απευθυνόμενος στη συντριπτική πλειοψηφία των δημοκρατικών πολιτών της Χίου, ας μου επιτραπεί να πω το εξής: η προσφυγική κρίση που μας έχει τόσο αγγίξει θα ξεπεραστεί κάποια στιγμή. Η κυβέρνηση προσπαθεί όπως μπορεί, χωρίς αυταρχισμούς, αυτό να συμβεί σύντομα. Ανεξαρτήτως αυτού, όμως, όπως κάθε κρίση θα αφήσει κάποια κληρονομιά στη συλλογική συνείδηση και ιστορία του τόπου μας, κληρονομιά που εμείς οι ίδιοι διαμορφώνουμε σήμερα. Ας μην επιτρέψουμε σε κανέναν στο μέλλον να αμφισβητήσει ότι η Χίος αντιμετώπισε την προσφυγική κρίση με ανθρωπιά, μεγαλείο ψυχής και δημοκρατικό ήθος.