«Με αφορμή τις βροχοπτώσεις και τα πτώματα»

>> Του Κ. Α. Ναυπλιώτη

Αφορμή για το παρόν σημείωμα είναι δυό πολύχρηστες και ίσως…εποχικές λέξεις το πτώμα και η βροχόπτωση.

Δεν θα προχωρήσω σε βαθυστόχαστη ανάλυση, όμως θεωρώ απαραίτητο να διευκρινίσουμε σχετικά με την ερμηνεία και την επανάληψή τους, πως αυτή όχι μόνο προκαλεί αλλά και ταλαιπωρεί τουλάχιστον τους ευαίσθητους περί τα γλωσσικά, που δεν συμβιβάζονται με τη λογική τού…κατάλαβες.

Έχουμε πει και άλλες φορές πως οι λέξεις περιέχουν νοήματα και δεν είναι μόνο για να «καταλαβαινόμαστε».

Αρχίζοντας από τη λέξη «σορός» (η) να πούμε πως αυτή σημαίνει φέρετρο νεκρικό, νεκρόκασα, λείψανο, νεκρός έτοιμος προς ταφήν. Επομένως το να λέμε (ή ορθότερα να ακούμε) ότι βρέθηκαν οι σοροί ή ανασύρθηκαν οι σοροί είναι εκτός από…

προκλητικό και ακατανόητο ΛΑΘΟΣ.

Ας συνεχίσουμε όμως με την αμφίσημη λέξη «πτώμα» και να πούμε, πως, τουλάχιστον τα μέσα ενημέρωσης την χρησιμοποιούν λανθασμένα. Γιατί ως «πτώμα» ορίζεται είτε το νεκρό σώμα (νεκρός άνθρωπος) δηλ. ο πεθαμένος (ρ. πίπτω, πτώσις) ακόμα δε χαρακτηρίζεται και ο σωματικώς και ηθικώς ταλαιπωρημένος (πρβλ. την έκφραση∙ είμαι πτώμα)  

Το ΣΩΣΤΟ λοιπόν είναι να πούμε πως, ανασύρθηκαν τα πτώματα.

Όσο για τον καθημερινό…βομβαρδισμό με (τις) βροχοπτώσεις οι οποίες δεν αποτελούν κατ’ ανάγκην λάθος ουσίας (αντιθέτως η λέξη είναι σωστή), παρ’ όλ’ αυτά αν και ο λεξιλογικός πλούτος της γλώσσας μας είναι αναμφίβολα τόσο μεγάλος, εν τούτοις κάποιοι δεν γνωρίζουν να τον χρησιμοποιήσουν, χωρίς καν να φαντάζονται ότι συμβάλλουν και αυτοί στη φτωχοποίηση τής γλώσσας επαναλαμβάνοντας μονότονα τη λέξη «βροχοπτώσεις» και σπανίως «βροχές».   

Επ’ αυτού να συνεχίσουμε λέγοντας πως, όταν ο καιρός είναι συννεφιασμένος λέμε πως είναι βροχερός ή βροχάρης και οι βροχές που περιμένουμε μπορεί να είναι έντονες. Λεπτομέρεια; Ίσως.. Θεωρώ λογικό να γνωρίσουμε και κάποιες σχετικές λέξεις όπως την α.ε λ. όμβρος που σημαίνει ραγδαία βροχή, νεροποντή, μπόρα, καταιγίδα. Σχετ. λέξεις όμβρια ύδατα (βρόχινα νερά) αλλά και αλεξιβρόχιο (ρ. αλέξω[διώχνω, προστατεύω] +βροχή). ανομβρία (α[στεριτ.] + όμβρος) δηλ. δεν βρέχει. Ίσως θα ήταν παράληψη να μην αναφέρουμε και τη λέξη ψεκάς από την οποία προέρχεται και η ψιχάλα & το ψιχάλισμα (λ. ψεκαστήρας).  Συμπεραίνουμε ακόμα, πως ο όμβρος προέρχεται από τα μαύρα σύννεφα πρβλ. τις λέξεις - επισημάνσεις, «μαυρίλα», «σκοτεινιά», «μούντωμα». Απ’ εδώ προέρχεται και η λ. ομπρέλα η οποία  έχει σχέση με το λατιν. umbra που σημαίνει σκιά, σκοτεινιά. Κατά το Ε.Μ η λέξη ετυμολογείται εκ του ομού ρείν (ομόρροος, όμορος και κατά συγκοπήν όμρος→όμβρος). Αναφέρουμε επίσης και την α.ε λέξη ύω που δηλώνει την οποιαδήποτε βροχή, αλλά συνήθως τη σιγανή δηλ. τον υετό.

Καταλήγοντας; να πούμε, πως από την Ομηρική εποχή η  ποιότητα υπερισχύει της ποσότητας και η ποιότητα έλκει την ετυμολογική της καταγωγή μέσω του ποιέω-ω καταλήγει δε εύλογα στο «ποιός-ποιότητα». Άρα η συνάφεια με τα πράγματα που μέσα από τον λεξιλογικό πλούτο οδηγεί στο πολυσήμαντο του λόγου ως αποτέλεσμα της σκέψης, απεχθάνεται την αποκλειστικότητα της μονοσημίας. Γι’ αυτό και πιστεύω πως ο δρόμος που ακολουθούμε για τη γλώσσα, είναι λογικό να εμπεριέχει και το στοιχείο της πολυσημίας ή και της αμφισημίας. Γιατί η ύπαρξή της είναι ανάγκη να συναρτάται εκτός από το σημαίνειν, το σκέπτεσθαι και επομένως με το νοείν. 

                                                                                      knafpl@hotmail.com