Η ηθική του χρήματος

>> Του Κ. Α. Ναυπλιώτη

Πριν από καιρό ακούσαμε από τον τότε υπουργό οικονομικών να δηλώνει πως «δεν παίζουμε με το ευρώ, δεν παίζουμε με τα ιερά και όσια».

Ομολογώ πως δεν γνωρίζω ή μάλλον δεν προκύπτει η οσιότητα τού χρήματος από πουθενά. Αυτό που ο καθένας μας ξέρει είναι πως, «Το χρήμα μπορεί να οριστεί σαν οτιδήποτε μπορεί να χρησιμοποιηθεί οποτεδήποτε, μέσα σε ένα συγκεκριμένο σύστημα αγορών∙ σαν μέσο συναλλαγής ή ανταλλαγής»*.

Στο παρόν δεν έχω σκοπό να αναλύσω την προέλευση του χρήματος, ούτε και την πορεία του, αλλά θα μείνω στην «ιερή» του αξία!

Να πούμε, πως η αρχική (γλωσσική) ρίζα του χρήματος, μας λέει, πως είναι κάτι που χρησιμοποιούμε (ρ. χρώμαι)∙ ότι δηλαδή είναι ένα χρήσιμο πράγμα (αρχ. χρέος ˂ χρήος ˂ χρη «πρέπει»). Οι σχετικές λέξεις είναι πολλές όπως: χρεώνω ˂ χρέος, χρέωση, χρεωστικός, χρεώστης, χρωστώ, αλλά και χρήση, χρήσιμος, χρησιμότητα, χρησιμεύω, χρηματίζω, χρηματισμός,  χρήστης, χρεία (ανάγκη) αλλά και χρειάζομαι.

Θεωρώ όμως παράληψη να μην αναφερθούμε και στο σχετικό νόμισμα, τού οποίου η ρίζα είναι το νέμω∙ δίνω, μοιράζω. Νόμισμα λοιπόν είναι το δια νόμου «καθιερωμένο»∙ προέρχεται εκ του νομίζω, και έχει ομόρριζα τον νόμο, το νόμιμο, τον νομισματικό-η, καθώς και το νέμω-ομαι, διανομή ˂ νέμω, νομιμοποίηση, νομιμοφροσύνη, νομή, νομός, νομάς, νομαδικός, αλλά και τη νέμεση∙**

Ας δούμε όμως τώρα πόσο ιερά και όσια είναι τα λεφτά3 δηλ. τα χρήματα, σύμφωνα με τον «ευρωλάγνο» και «λογικό» πρώην υπουργό οικονομικών κ. Στουρνάρα.

Απ’ την αρχή θεωρώ αναγκαίο να πω, πως διαφωνώ με την άποψη αυτή & πιστεύω, πως, τέτοια μπορεί να χαρακτηρίσει κανείς, τη δημοκρατία, την ελευθερία, την ειρήνη όπως και τη δικαιοσύνη καθώς και ότι σχετίζεται με την αξιοπρέπεια του ανθρώπου…τα οποία είναι συνδεμένα με την παιδεία και την ηθική που περνάει μέσα απ’ αυτά. Και επειδή προηγουμένως αναφέραμε ως ομόρριζο του νομίσματος τον νόμο, να πούμε πως η σχέση αυτή ίσως δεν θα μας έλεγε τίποτε, εάν δεν γνωρίζαμε*** πως, το κοινόν αγαθόν του νόμου έγκειται στο ότι «άνευ τούτου ουδέν άν ποτε γένοιτο των αγαθών».

Αν και η ποινή αντιστοιχεί στην αμαρτία (δηλ. το λάθος), αυτό δεν σημαίνει πως πρέπει πάντα να πληρώνουν οι αναμάρτητοι ή τέλος πάντων αυτοί που αμάρτησαν λιγότερο. Γιατί αν είν’ έτσι, αυτοί που έχουν τη δυνατότητα να παίρνουν τις αποφάσεις, ως αποτέλεσμα αναπόφευκτων νόμων, τότε, ουσιαστικά είναι σαν να λέμε, ότι δεν υπάρχουν ταξικά συμφέροντα, πράγμα επιστημονικά ανήκουστο και απαράδεκτο. Η αξία λοιπόν της ηθικής εντοπίζεται στο ήθος, αλλά και στους κανόνες της κοινωνικής συμβίωσης. Η καθαρή όμως ηθική προέρχεται από τη συναίσθηση της υποχρέωσης η οποία προκύπτει μόνο μέσα από την ελευθερία του ανθρώπου και οπωσδήποτε δεν αποτελεί μέρος θεϊκού νόμου, αλλά είναι αποτέλεσμα ελεύθερης βούλησης∙ και γι’ αυτό έχει μεγαλύτερη αλλά και ουσιαστική αξία.

Όμως η διαζευκτική και γι’ αυτό καταστροφολογική ερώτηση αν θα παραμείνουμε στο ευρώ ή αν θα γυρίσουμε στη δραχμή, δεν οδηγεί πουθενά και ερμηνεύεται ως στάση φετιχιστική∙ που σε ανθρώπινο επίπεδο είναι, ή επιδιώκεται να φανεί ως πιστοποιητικό ευρωπαϊσμού. Όμως ενσπείρει αμφιβολίες ακόμα και φόβο στους Έλληνες, αφού παρουσιάζει κάποιους ευρωλάγνους – φετιχιστές που όχι μόνο υπερβάλουν, αφού καταλαβαίνει κανείς, πως, όσο μειώνεται η αξία του ευρώ στη τσέπη μας, τόσο η υπερβατική**** του αξία μεγαλώνει. Έτσι «λογικά» από την πολιτική οικονομία οδηγούμαστε στην πολιτική θεολογία∙ ενώ είναι γνωστός ο λόγος του Χριστού «…τα του Καίσαρος τω Καίσαρι…». Εκτός και αν πιστεύουν ή νομίζουν ότι το Ευρώ στηρίζεται ή και στηρίζει μια «Ιερά συμμαχία» ή κατ’ άλλους «λυκοσυμμαχία» στην οποία υποτακτικά συμμετέχουν. Όμως θεωρώ πως η πραγματική αξία του χρήματος, εκτός από σύμβαση και μέσο εξυπηρέτησης των κοινωνικών αναγκών, τροποποιεί ίσως κοινωνικές συμπεριφορές, όχι όμως και ιδεολογίες. Ο τρόπος που αντιμετωπίζει η εξουσία του κεφαλαίου (δηλ. ο καπιταλισμός) την ανάγκη του χρήματος, αν δεν είναι αντίθετος με την ηθική, σίγουρα την καταστρέφει∙ και όπως φαίνεται κάποιοι την μπερδεύουν με την εξουσία τους, όταν θεωρούν την αλήθεια ως θεϊκή εντολή και την συναρτούν με μνημονιακή αναγκαιότητα που αποβλέπει στη σωτηρία της χώρας.   

Διευκρινιστικές σημειώσεις

*βλ. Λεξικό αναπτυγμένων εννοιών Χρίστου Γ. Ρώμα  έκδοση Επικαιρότητα Αθήνα 1984

**Νέμεση ήταν αρχαία Ελληνική θεότητα, προσωποποίηση τής δίκαιης θεϊκής εκδίκησης νέμε-σις ετυμ. ˂ αρχ. νέμεσις ˂ νέμω. Τέτοιες θεότητες της εκδίκησης λεγόταν οι Ερινύες και κατ’ ευφημισμόν Ευμενίδες. «Ευμενίδες» λεγόταν μια από τις τραγωδίες τού Αισχύλου. Οι άλλες ήταν οι: Ορέστεια, Αγαμέμνων, & Χοηφόροι. 

3 λεπτά∙ εκ του ρ. λέπω. λέπος σημαίνει εκλεπτισμένος, ξεφλουδισμένος πρβλ. λέπι-α, σχετ. το απολεπίζω («βγάζω» τα λέπια ψαριών και όχι μόνο) λεπίδι, λεπρός = ο γεμάτος λεπίδων (ο λεπερός- λεπρός) λεπτός -η – ον ˂ λέπος. Όσο για το φτ αντί πτ γίνεται νόμιμη - συνήθης αντικατάσταση πρβλ. φτύνω – πτυελοδοχείο, πτύον → φτυάρι, πτέρνα → φτέρνα, πτωχός → φτωχός κ.α  

***βλ. Στοβαίου Ανθολόγιον 77 Ιαμβλίχου εκ της επιστολής προς Δυσκόλιον.                                               

**** Σχετική και η αναφορά in God we trust, στα Αμερικανικά νομίσματα όπου και έχει θεοποιηθεί η αξία του χρήματος.

                                                                                                knafpl@hotmail.com