Αγγλικές λέξεις εκ της Ομηρικής (Ι)

>> Του Κ. Α. Ναυπλιώτη

Θεωρώ γνωστό πως η Ελληνική γλώσσα είναι η «μητέρα των γλωσσών». Ως εκ τούτου έχει «παιδιά» σε όλες ή στις περισσότερες γλώσσες του κόσμου. Το πρόβλημα όμως είναι να εντοπίσουμε τις λέξεις «μητέρες» πρώτα στα Ελληνικά, μια και αυτές έχουν πάψει να χρησιμοποιούνται από τους Έλληνες. Μιλάμε για λέξεις που βρίσκονται στον Όμηρο κυρίως, αλλά χρησιμοποιούνται και στους κλασσικούς. Αυτές μπορούμε να τις ανιχνεύσουμε ως συνθετικά είτε και μέσω των παραγώγων τους.

Δυστυχώς όχι μόνο οι νέοι οι οποίοι «δικαίως» τις αγνοούν αφού δεν τις διδάχτηκαν, αλλά και πολλοί που γνωρίζουν, αδιαφορούν ή και υποσκάπτουν κάθε προσπάθεια για την αποκάλυψη της αλήθειας.

Ας αρχίσουμε όμως τη μικρή αυτή έρευνα από τα δέντρα που λόγω εποχής έχουν την τιμητική τους εξ’ αιτίας των πυρκαγιών! Το αγγλικό tree, που σημαίνει δέντρο, προέρχεται από το ελληνικό δρυς, (παράλληλα εχρησιμοποιείτο και η λ. φηγός) το οποίο χρησιμοποίησε ο Όμηρος για να χαρακτηρίσει το ισχυρό αυτό «θεϊκό» δέντρο. Και επειδή τα άλλα δέντρα δεν ήταν δρυς (δεν δρυς) τους έμεινε η ονομασία δέντρα! Το αγγλικό land, που σημαίνει γη, ενώ δείχνει να μην έχει καμμιά ομοιότητα με την ελληνική ονομασία της, όμως προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη λας (λάντης), απ’ όπου προέρχεται και η περιοχή Αταλάντη ως μακρινή γη. Ακόμα και ο Ατλαντικός Ωκεανός που είναι ο Ωκεανός της μακρινής γης∙  όπως και άλλα Αγγλικά τοπωνύμια Greenland, Scotland, Ireland… Είναι φανερό πως δεν μπορεί κανείς να σταματήσει μόνο σε αυτές τις λέξεις. Πάμε λοιπόν στο «φιλώ» που οι Άγγλοι το λένε kiss. Eκ πρώτης όψεως δεν υπάρχει καμμιά ομοιότητα με το Ελληνικό «φιλώ». Και όμως αυτή θα μας τη δώσει ο Όμηρος, όταν στην Ιλιάδα  Δ 474 μας λέει: «επεί κύσε πύλε τα χερσίν» όπου κύσε σημαίνει «φίλησε». Επίσης στα «Ορφικά» (εκδ. Ηλίου, 447, 8) λέει «έκυσε κεφαλήν», δηλ. του φίλησε το κεφάλι. Ως εκ τούτου δεν υπάρχει αμφιβολία, πως το ρήμα φιλώ στην Αγγλική προέρχεται από την Ελληνική και μάλιστα περί τα χίλια χρόνια προ Χριστού.     

Μια ακόμα λέξη που εκ πρώτης όψεως φαίνεται τελείως διαφορετική από την αντίστοιχη Ελληνική, είναι η αγγλική λ. equal (ήκουαλ) που σημαίνει ισάξιος. Και πάλι ο Όμηρος θα δώσει τη λύση. Ανατρέχοντας στην Ιλιάδα Υ 282, βλέπουμε να λέει για τη Βρισηίδα «Βρισηίς δ’ αρ’ έπειτ’ ίκελος χρυσίη Αφροδίτη», που σημαίνει ότι η Βρισηίδα είναι ισάξια με τη χρυσή Αφροδίτη. Σε άλλο σημείο (Ιλ. Ω 480) λέει για τον Αχιλλέα «μνήσαι πατρός σοίο θεοίς επί είκελ’ Αχιλλεύ», δηλ. θυμήσου τον πατέρα σου Αχιλλέα, που είσαι ισάξιος με τους θεούς.

Ο κύκλος στα αγγλικά λέγεται circle. Kαι εδώ ο Όμηρος θα μας την ερμηνεύσει βλ. (Οδ. ν 87 και Ιλ. Χ 139) δίνοντάς μας το ρήμα κιρκόω με την έννοια του δένω κυκλικά. Πιθανότατα το αρπακτικό πουλί κιρκινέζι (Ομηρικά κίρκος) προέρχεται από τους κύκλους που προδιαγράφει γυρίζοντας γύρω – γύρω, απ’ όπου και η ρίζα κίρκ-.

Ακόμη η λέξη κολώνα δεν προέρχεται από το αγγλικό columm, αλλά το αγγλικό προέρχεται από το Ομηρικό «κολώνη», που σημαίνει ύψωμα, λόφος, τύμβος (Ιλ. Β 811) και απ’ εδώ προήλθε και η ονομασία του προαστίου της Αθήνας Κολωνού.

Όμως και το «αγγλικό» after, δεν φαίνεται να είναι και τόσο αγγλικό! Αν και εκ πρώτης όψεως δεν μοιάζει να σχετίζεται με το ελληνικό «μετά». Όμως, αν θυμηθούμε το Ομηρικό «αυτάρ ο τοίσιν αφείλετο νόστιμον ήμαρ», που σημαίνει∙ εξ’ αιτίας κάποιου γεγονότος τους στέρησε την ημέρα του επαναπατρισμού. Το αυτάρ λοιπόν αυτό δηλώνει το αίτιο δηλ. μετά από αυτό. Σχετικό χωρίο αναφέρεται και στη «Θεογονία» του Ησιόδου (στ. 22), όπου μετά το πρώτο συμβάν της κοσμογονίας «αυτάρ» δηλ. αμέσως μετά εμφανίστηκε η Γαία κλπ.

Η ελληνική λέξη μυρωδιά λέγεται στα αγγλικά odor. Aν δούμε η αντίστοιχη λέξη στην αρχαία ελληνική λέγεται οδωδή που έχει την ίδια ρίζα με το ρήμα όζω από την οποία προέρχεται και η οσμή. Είναι γνωστό πως όταν κάτι «όζει» μυρίζει άσχημα.

Και εδώ λοιπόν είναι παρούσα η ελληνική….

Προφανής είναι και η σχέση του Ομηρικού καρκαίρω, που σημαίνει σείομαι (Ιλ. Υ 157), με το αγγλικό quake που σημαίνει τρέμω και σείομαι∙ από το οποίο προέρχεται και ο σεισμός earthquake όπου σείεται η γη.

Όλοι γνωρίζουμε τον διεθνή όρο φωτισμού με τη λέξη lux. Aρχικά η λέξη φαίνεται να μην έχει σχέση με το πώς αποδίδουμε τη λέξη «φως». Μια προσεκτικότερη ματιά όμως θα μας οδηγήσει στη ρίζα λυκ-, που σήμαινε φως.  Από αυτήν προέρχονται οι λέξεις λυκόφως, λυκαυγές, που έχουν σχέση με την εμφάνιση και την αυγή του φωτός. Η λέξη «λυκογενής» σημαίνει «φωτογενής» καθώς και η λ. λύκη, που σημαίνει φως (βλ. εγκυκλ. Παπύρου τ. 9). Ας θυμηθούμε πως ο θεός του φωτός ο Απόλλων ονομαζόταν και Λύκειος.

Μπορούμε ακόμα να προσθέσουμε την αγγλική λέξη mastery που σημαίνει έντεχνος.

Αυτή προέρχεται από το α.ε μήστωρ = επόπτης, τεχνίτης (πρβλ. μάστορας). Απ’ εδώ και τα mister & master, όπως και ο μαΐστρος (άνεμος) και το γαλλ. maestria = έξοχη εκτέλεση.   

Όλοι γνωρίζουμε τη λέξη «μουρμούρα» η οποία αναφέρεται και σε τραγούδι. Αυτή στα αγγλικά λέγεται murmur∙ πήρε δε την ονομασία της από το ομηρικό μορμύρω

όπως βλέπουμε στην Ιλ. Ε599 «ποταμόν αφρώ μορμύροντα» (πρβλ. κελάρυσμα νερού, ακόμα και τη λ. μουρμουρίζω).

Είναι γνωστά τα ονόματα premier, primo, prime, primus. Αυτό που δεν είναι γνωστό, είναι ότι οι λέξεις αυτές προέρχονται από το ελληνικό «πρώτος» & «πρόμος» βλ. Ιλ. Ε 533 «πρόμος ανήρ» (πρβλ. και τις λέξεις πρώιμος – πρώμος, πρώιμα – πρώμα…).

Τέλος, ξεφεύγοντας για λίγο από την αγγλική και πηγαίνοντας στην άλλη κάποτε κυρίαρχη γλώσσα τη γαλλική, θα διαπιστώσουμε πως και η κοινότατη λέξη ζάντα  (γαλλ. jante) προέρχεται από το ομηρ. «άντυξ ουρανίη» καθώς και τις αρχ. άντυγες (περιφέρειες - ρόδες) των αρμάτων. Έτσι η άντυξ ,έγινε jante και επανέκαμψε ως αντιδάνειο ζάντα.

Όμως, ας σταματήσουμε (προς το παρόν) στον…«θάνατο» στον οποίο αντιστοιχεί η αγγλική ονομασία mort. Ας θυμηθούμε πως η αρχαιότατη λέξη μόρος σήμαινε πεπρωμένο το οποίο ως γνωστόν φυγείν αδύνατον∙ και γι’ αυτό έχει βεβαία κατάληξη τον μόρτο δηλ. τον θάνατο.

                                                                                                 knaupl@hotmail.com