"Έσπασε το φράγμα της σιωπής για το εγχείρημα της Iberdrola"

>> Από την Πρωτοβουλία «Πολίτες και Ανεμογεννήτριες»

«Ας αναμετρηθούμε με τα ερωτήματα των πολιτών για το ενεργειακό τους μέλλον»

Με την παρέμβαση ενός μαζικού κινήματος πολιτών, έσπασε ένα φράγμα σιωπής που θα επέτρεπε σε κάποιους να σχεδιάζουν το ενεργειακό μέλλον κάποιων νησιών του Αιγαίου χωρίς τους πολίτες τους.

Το αποτέλεσμα είναι μια δημόσια διατύπωση ερωτημάτων, η αναμέτρηση με τα οποία είναι προϋπόθεση για να βελτιωνόμαστε τόσο ως πολίτες όσο και ως επιστήμονες.

 Στο κείμενο που ακολουθεί επιχειρείται μια καταγραφή κάποιων βασικών ερωτημάτων που διατυπώνονται από τους πολίτες και προτείνονται κάποιες απαντήσεις, στην προοπτική του εμπλουτισμού ενός ακηδεμόνευτου δημόσιου διαλόγου που θα βασίζεται στην αδέσμευτη κριτική.

Για απαντήσεις δηλαδή που θα αποστασιοποιούνται από τον ιδιοτελή εγκλωβισμό σε μεροληπτικούς σχεδιασμούς και κατευθυνόμενα δημοσιεύματα που αγνοούν τους πολίτες ή επιχειρούν να τους χειραγωγήσουν.

Από το σύνολο των ερωτημάτων που έχουν θέσει οι ενεργοί πλέον πολίτες, εστιαζόμαστε εδώ σε κάποια από τα πιο κομβικά οικονομικά και τεχνικά ζητήματα.

1.       Θα επιβαρυνθούν ανεπανόρθωτα τα νησιά του Βορείου Αιγαίου από μια εκτός κλίμακας βιομηχανική εγκατάσταση αιολικών πάρκων αλλά τουλάχιστον θα πληρώσει η Iberdrola-Rokas το ακριβό καλώδιο της σύνδεσης με το ηπειρωτικό δίκτυο;

Το καλώδιο δεν το πληρώνει η πολυεθνική Iberdrola ούτε η θυγατρική της Rokas (η οποία δεν έχει άλλωστε να επιδείξει οικονομικούς ισολογισμούς που να επιτρέπουν κάτι τέτοιο). Κάποιοι στο κράτος προσπαθούν να βρουν χρηματοδότηση για την Iberdrola από ευρωπαϊκά ή άλλα δημόσια κονδύλια. Όπως όμως αποδεικνύεται και από έγγραφα της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας που έχουν κατατεθεί στο δημόσιο διάλογο, είναι το κράτος που θα πρέπει να εγγυηθεί για να χρηματοδοτηθεί η Iberdrola. Άμεσα ή έμμεσα, μέσω, για παράδειγμα, επιδοτήσεων ή αυξήσεων της τιμής του ρεύματος. Επομένως δεν υπάρχει κάποια επένδυση της Iberdrola σε καλώδιο. Δεν χρειαζόμαστε δηλαδή κάποια Iberdrola για να έχουμε καλώδιο γιατί το πληρώνουμε εμείς, το δημόσιο. Άρα δεν συντρέχει λόγος για να συναινέσουμε σε μια καθοριστική αλλοίωση της φυσικής γεωγραφίας και της ιστορικής ταυτότητας των νησιών από εκτός κλίμακας βιομηχανικές εγκαταστάσεις.  

2.       Είναι κακό να συνδεθούν το νησιά με καλώδιο με το ηπειρωτικό δίκτυο;

Με το καλώδιο δεν θα συνδεθούν τα νησιά αλλά η Iberdrola με το ηπειρωτικό δίκτυο. Το καλώδια σύνδεσης με το ηπειρωτικό δίκτυο θα καταλήγουν στους ιδιωτικούς υποσταθμούς που θα στήσει η Iberdrola στα νησιά. Για να συνδεθεί δηλαδή κάποιος άλλος (π.χ. ένας μικρός παραγωγός ενέργειας των νησιών) με το ηπειρωτικό δίκτυο θα πρέπει να διαμεσολαβεί και συμφωνεί η Iberdrola. Αφού η πολυεθνική αυτή βγάλει το κέρδος της. Αυτό θα οδηγήσει σε απόλυτη εξάρτηση τους μικρούς παραγωγούς ενέργειας τους νησιού, όπως φυσικά και το σύνολο των καταναλωτών του νησιού.

3.Το ρεύμα από την αιολική βιομηχανία της Iberdrola θα αντικαταστήσει το ρεύμα από τους τοπικούς θερμοηλεκτρικούς σταθμούς της ΔΕΗ των νησιών;

Το ρεύμα που θα παράγει η Iberdrola στα νησιά θα είναι μόνο για εξαγωγή. Επειδή η ένταση του ανέμου μεταβάλλεται διαρκώς, θα μεταβάλλεται αντίστοιχα και η παραγωγή ρεύματος από την Iberdrola στα νησιά. Ρεύμα μεταβαλλόμενης παραγωγής (δηλαδή και μεταβαλλόμενης τάσης) δεν μπορεί να τροφοδοτήσει το δίκτυο διανομής των νησιών. Οι ηλεκτρικές συσκευές και οι ηλεκτροκινητήρες απαιτούν ως γνωστό σταθερή τάση. Το ρεύμα της Iberdrola θα μπορεί λοιπόν μόνο να εξαχθεί στο εθνικό δίκτυο μεταφοράς. Και αυτό υπό προϋποθέσεις, όταν υπάρξει κάποτε κάποιος πανεθνικός σχεδιασμός που θα εγγυάται τη δυνατότητα απορρόφησης μια τέτοιας παραγωγής. Προς το παρόν δεν υπάρχει κάποιος τέτοιος πανεθνικός σχεδιασμός αλλά άναρχοι σχεδιασμοί ανταγωνιζόμενων ενεργειακών ομίλων. Ενδέχεται δηλαδή τα νησιά να καταστραφούν σε μη αμελητέο βαθμό και στο τέλος το ρεύμα να μην μπορεί για τεχνικούς λόγους να τροφοδοτηθεί στο εθνικό δίκτυο (ή να μην συμφέρει το εθνικό δίκτυο να το αγοράσει γιατί θα είναι ακριβό).

4.Με τη βιομηχανία της Iberdrola στη Χίο θα κλείσει τουλάχιστον κάπου στον πλανήτη (στη Χίο, αλλού στην Ελλάδα, σε κάποιο άλλο σημείο στο εξωτερικό) ένα ισοδύναμης ισχύος πιο ρυπογόνο θερμοηλεκτρικό εργοστάσιο. Αυτό δεν είναι καλό;

Η παραγωγή από βιομηχανικά αιολικά πάρκα σαν και αυτά που προτείνει η Iberdrola για τα νησιά μας δεν αποθηκεύεται. Αυτό σημαίνει ότι όταν δεν φυσάει θα πρέπει να υπάρχουν ισοδύναμης ισχύος θερμοηλεκτρικοί σταθμοί για να παρέχουν ρεύμα. Το ρεύμα που θα εισάγεται στο Βόρειο Αιγαίο (και αλλού) θα προέρχεται από συμβατικό θερμοηλεκτρικό σταθμό. Θα γίνει δηλαδή και εδώ αυτό που γίνεται παντού στον κόσμο. Τα βιομηχανικής κλίμακας αιολικά πάρκα δεν θα οδηγούν δυστυχώς σε μείωση της συμβατικής ισχύος εγκατεστημένων θερμοηλεκτρικών σταθμών. Γι αυτό και η Iberdrola υπερκερδοφορεί ανά τον κόσμο κατέχοντας και πυρηνικά εργοστάσια και εξαγοράζοντας και άλλα συμβατικά θερμοηλεκτρικά εργοστάσια. Κάτι ακόμη. Όταν κάποιος επενδύσει σε ένα εργοστάσιο, θέλει να αξιοποιεί πλήρως την παραγωγική του δυνατότητα. Επομένως υπάρχει εγγενές κίνητρο για να μην περνούν σε ‘ψυχρή εφεδρεία’ αλλά να παραμένουν σε πλήρη παραγωγή τα πυρηνικά και άλλα θερμοηλεκτρικά εργοστάσια, αξιοποιώντας την εισαγωγή βιομηχανικών ΑΠΕ για να αυξάνεται διαρκώς η κατανάλωση. Σε βάρος φυσικά του περιβάλλοντος.

5. Το ρεύμα που παράγεται από μικρότερους αυτόνομους νησιωτικούς σταθμούς είναι ακριβότερο από το ρεύμα που παράγεται από μεγάλους θερμοηλεκτρικούς σταθμούς. Η σύνδεση των νησιών με το ηπειρωτικό δίκτυο θα μειώσει το κόστος της παραγωγής ρεύματος για το δημόσιο συνολικά. Δεν είναι επομένως σωστό ότι η σύνδεση αυτή συμφέρει σε κάθε περίπτωση το δημόσιο και είναι καλή για το περιβάλλον;

Επειδή το κόστος της διασύνδεσης κάποιων νησιών και της σύνδεσής τους με το ηπειρωτικό δίκτυο (π.χ. αυτών του Βορείου Αιγαίου) ήταν και παραμένει απρόβλεπτα μεγάλο, το δημόσιο χρηματοδοτούσε  περιοδικά μελέτες για να δει τι συμφέρει περισσότερο: να διασυνδέσει το Βόρειο Αιγαίο και να το συνδέσει με το ηπειρωτικό δίκτυο ή να συνεχίσει να αναλαμβάνει το επιπλέον κόστος από τη διατήρηση αυτόνομων σταθμών στα νησιά. Η επιλογή της διατήρησης των αυτόνομων σταθμών στα νησιά του Βορείου Αιγαίου προέκυπτε μονίμως ως η οικονομικότερη λύση. Η μελέτη του Εθνικού Μετσοβείου Πολυτεχνείου για την Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας του 2008 (στην οποία αναφέρεται και η ίδια η Iberdrola), πρότεινε πράγματι στο δημόσιο να προχωρήσει κάποια στιγμή στη διασύνδεση. Μόνο όμως με την υπόθεση ότι θα υπάρχει τριπλασιασμός σχεδόν της κατανάλωσης ρεύματος στα νησιά μέσα στα επόμενα εικοσιπέντε χρόνια… Για να σωθεί όμως το περιβάλλον και μαζί του και εμείς πρέπει να εξοικονομούμε από την αποφυγή σπατάλης ενέργειας, όχι να αυξάνουμε την κατανάλωση ανεξέλεγκτα επειδή έτσι συμφέρει στο μεγάλο διεθνές και εθνικό κεφάλαιο της ενέργειας.

6. Δεν είναι μονόδρομος το καλώδιο της σύνδεσης με το ηπειρωτικό δίκτυο;

Το καλώδιο θα χρηματοδοτήσει άμεσα ή έμμεσα το δημόσιο, δηλαδή εμείς. Αν με ένα δημοκρατικό σχεδιασμό αποφασίσουμε ότι συμφέρει έναντι εναλλακτικών λύσεων, να το επιλέξουμε. Με κατοχή όμως και έλεγχο του καλωδίου από το δημόσιο, για να μην καταλήξουμε να εξαρτόμαστε απόλυτα από ένα ενεργειακό μονοπώλιο ακόμη πιο επικίνδυνο και από αυτά των συγκοινωνιών, τα οποία ως γνωστό καταστέλλουν την δυνατότητα οικονομικής ανάπτυξης των νησιών. Υπάρχουν όμως και εναλλακτικές για το δημόσιο συμφέρον λύσεις. Με τα χρήματα που θα δεσμεύσει το δημόσιο για το καλώδιο (τουλάχιστον 0.7 δις για το Βόρειο Αιγαίο, μπορεί και πολύ περισσότερα όπως προειδοποιεί κάθε σχετική μελέτη), θα μπορούσαν τα νησιά να γίνουν ενεργειακά ανεξάρτητα με μαζική εγκατάσταση μικρής κλίμακας διατάξεων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, με δημόσιες και ιδιωτικές τοπικές επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας που θα δραστηριοποιούνται στην έρευνα, σχεδιασμό, κατασκευή, αρχική εγκατάσταση, συντήρηση, λειτουργία και βελτίωση των εγκαταστάσεων τους. Παρέχοντας έτσι μόνιμες, ποιοτικές και πολλές θέσεις εργασίας στα νησιά μας. Το αντίθετο δηλαδή από αυτό που επιχειρεί η Iberdrola, η οποία έχει κάθε συμφέρον να μιλά για μονόδρομους.

7. Η πανάκριβη σύνδεση με το εθνικό δίκτυο δεν ενισχύει τουλάχιστον την ασφάλεια ακριτικών νησιών;

Το ένα και μοναδικό καλώδιο της σύνδεσης με το ηπειρωτικό δίκτυο είναι ένας συγκριτικά επικεντρωμένος στόχος. Ενώ οι πολλές και μικρές μονάδες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας αντιστοιχούν σε κάτι πολύ πιο αποκεντρωμένο και επομένως πολύ λιγότερο ευάλωτο, πολύ περισσότερο ανθεκτικό και βιώσιμο. Η μαζική εγκατάσταση μικρής κλίμακας διατάξεων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας  είναι επομένως προτιμητέα από το καλώδιο και για λόγους ασφάλειας.

8. Η απεγκατάσταση δεκάδων (ή και εκατοντάδων) ανά νησί ανεμογεννητριών-ουρανοξυστών  θα γίνει «εύκολα» όταν παλιώσουν;

Αυτό δηλώνει η Iberdrola στην αίτησή της, χωρίς να προχωρά στην παραμικρή σχετική τεκμηρίωση. Και χωρίς να δεσμεύεται για το ποιος θα πληρώσει για την απεγκατάσταση αυτή. Η αλήθεια είναι ότι η απεγκατάσταση σε 25 (το πολύ) χρόνια θα είναι πιο δύσκολη και από την εγκατάσταση (η οποία είναι από μόνη της δυσκολότατη και θα ισοπεδώσει τα νησιά). Η λύση της μαζικής εγκατάστασης μικρής κλίμακας διατάξεων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας έχει και από αυτή την οπτική ένα τεράστιο οικονομικό πλεονέκτημα. Το μικρό απεγκαθίσταται και αντικαθίσταται, τροποποιείται και βελτιώνεται διαρκώς στη χρήση με τοπική τεχνογνωσία. Το τεράστιο εγκαταλείπεται όταν παλιώσει και συμβάλει έτσι στην απερήμωση. Η διαφορά αυτή μπορεί να μην ενδιαφέρει την Iberdola, πρέπει όμως να λαμβάνεται από σήμερα υπόψη από όσους ενδιαφέρονται για οικονομικούς σχεδιασμούς στο όνομα του δημοσίου συμφέροντος.